อาปตฺตานาปตฺติวารวณฺณนา

[66] ปฏิญฺญากรณํ นตฺถีติ ปุจฺฉิตพฺพาภาวโตฯ น หิ ทูสโก ‘‘เกน จิตฺเตน วีติกฺกมํ อกาสิ, ชานิตฺวา อกาสิ, อุทาหุ อชานิตฺวา’’ติ เอวํ ปุจฺฉาย อรหติฯ ตตฺเถวาติ เวสาลิยํ มหาวเน เอวฯ สพฺพงฺคคตนฺติ ฐเปตฺวา เกสโลมทนฺตนขานํ มํสวินิมุตฺตฏฺฐานญฺเจว ถทฺธสุกฺขจมฺมญฺจ อุทกมิว เตลพินฺทุ อวเสสสพฺพสรีรํ พฺยาเปตฺวา ฐิตํฯ สรีรกมฺปาทีนีติ อาทิ-สทฺเทน อกฺขีนํ ปีตวณฺณาทิํ สงฺคณฺหาติฯ ปิตฺตโกสเก ฐิตนฺติ หทยปปฺผาสานํ อนฺตเร ยกนมํสํ นิสฺสาย ปติฏฺฐิเต มหาโกสาตกีโกสสทิเส ปิตฺตโกเส ฐิตํฯ กุปิเตติ ปิตฺตโกสโต จลิตฺวา พหิ นิกฺขนฺเตฯ

วิสฺสฏฺฐจิตฺโตติ วิสฺสฏฺฐปกติจิตฺโตฯ ยกฺขุมฺมตฺตโกติ ยกฺขา กิร ยสฺส จิตฺตํ ขิปิตุกามา โหนฺติ, ตสฺส เสตมุขํ นีโลทรํ สุรตฺตหตฺถปาทํ มหาสีสํ ปชฺชลิตเนตฺตํ เภรวํ วา อตฺตภาวํ นิมฺมินิตฺวา ทสฺเสนฺติ, เภรวํ วา สทฺทํ สาเวนฺติ, กเถนฺตสฺเสว วา มุเขน หตฺถํ ปกฺขิปิตฺวา หทยมํสํ มทฺทนฺติ, เตน โส สตฺโต อุมฺมตฺตโก โหติ ขิตฺตจิตฺโตฯ เตเนวาห ‘‘เภรวานิ วา อารมฺมณานิ ทสฺเสตฺวา’’ติอาทิฯ ตตฺถ เภรวานีติ ทสฺสนมตฺเตเนว สตฺตานํ ภยํ ฉมฺภิตตฺตํ โลมหํสํ อุปฺปาเทตุํ สมตฺถานิฯ นิจฺจเมว อุมฺมตฺตโก โหตีติ ยสฺส ปิตฺตโกสโต ปิตฺตํ จลิตฺวา พหิ นิกฺขนฺตํ โหติ, ตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ยสฺส ปน ปิตฺตํ จลิตฺวา ปิตฺตโกเสเยว ฐิตํ โหติ พหิ อนิกฺขนฺตํ, โส อนฺตรนฺตรา สญฺญํ ปฏิลภติ, น นิจฺจเมว อุมฺมตฺตโก โหตีติ เวทิตพฺพํฯ ญตฺวาติ สญฺญาปฏิลาเภน ชานิตฺวาฯ อธิมตฺตายาติ อธิกปฺปมาณายฯ

อาปตฺตานาปตฺติวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปทภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ